Banka Qendrore Evropiane (BQE) ka ngritur një shqetësim të madh që prek drejtpërdrejt çdo familje në Bashkimin Evropian: nevoja për të mbajtur para të gatshme (cash) në shtëpi për raste emergjencash. Në një raport të publikuar së fundmi, BQE thekson se kartëmonedhat nuk janë thjesht një mjet pagese, por një element thelbësor i sigurisë kombëtare dhe financiare në kohë krize.
Ky rekomandim lidhet me rreziqet gjithnjë e më të shpeshta që përballon Evropa – nga pandemia Covid-19, lufta në Ukrainë, krizat energjetike, deri te fatkeqësitë natyrore si përmbytjet dhe zjarret. Sipas BQE-së, kur sistemet dixhitale dështojnë, paratë e gatshme mbeten “gomë rezervë” për qytetarët.
Pse këshillohet mbajtja e parasë cash?
Në epokën e pagesave online, kartave të kreditit dhe aplikacioneve bankare, shumë njerëz nuk e shohin më të nevojshme të kenë para në dorë. Megjithatë, BQE paralajmëron për një paradoks: sa më pak përdoren paratë fizike në përditshmëri, aq më e madhe bëhet kërkesa për to në situata emergjente.
Kjo u pa qartë gjatë pandemisë, kur familjet evropiane filluan të tërhiqnin shuma të mëdha parash. Vetëm në dy vjet, mbajtjet e parasë cash u rritën me 140 miliardë euro, një shifër shumë më e lartë se rritja mesatare prej 55 miliardë eurosh në vit para krizës.
BQE e krahason paranë e gatshme me një gomë rezervë të makinës: nuk e përdor çdo ditë, por kur ke defekt, të shpëton udhëtimin.
Rekomandimet e vendeve të BE-së
Disa vende anëtare tashmë kanë futur në udhëzimet kombëtare detaje konkrete për mbajtjen e parasë në dorë. Për shembull:
Holanda, Austria dhe Finlanda i këshillojnë familjet të kenë një sasi të caktuar parash cash në shtëpi për të përballuar situata të paparashikuara.
Finlanda po investon në ndërtimin e bankomatëve “të papërshkueshëm nga ndërprerjet”, që funksionojnë edhe nëse rrjeti bankar bie.
Këto masa synojnë që qytetarët të kenë gjithmonë akses minimal në para, edhe nëse ndodh një sulm kibernetik, një blackout energjetik, apo një krizë tjetër financiare.
Lidhja me thirrjen e Komisionit Evropian
Ky studim i BQE-së lidhet edhe me thirrjen e Komisionit Evropian bërë më herët këtë vit, që qytetarët e BE-së të kenë gjithmonë rezerva për të mbijetuar të paktën 72 orë pa shërbime bazë. Përveç parave, kjo përfshin:
Ushqime me afat të gjatë
Rezerva uji të pijshëm
Ilaçe esenciale
Pajisje të thjeshta ndihmëse (radio, bateri, drita portative etj.)
Pra, paratë cash janë vetëm një pjesë e strategjisë së përgjithshme të përgatitjes për emergjenca.
Çfarë do të thotë kjo për qytetarët?
Nëse jetoni në BE, mesazhi është i qartë: mbani gjithmonë para në dorë. Edhe pse shumica e pagesave sot kryhen online ose me kartë, një ndërprerje e thjeshtë e rrjetit bankar apo energjisë elektrike mund t’ju lërë pa asnjë mjet pagese.
Ekspertët rekomandojnë që çdo familje të ketë një shumë minimale, që mbulon shpenzimet bazë për disa ditë – si ushqim, transport dhe nevoja shëndetësore.
Çfarë shume është e mjaftueshme?
Edhe pse BQE nuk jep një shifër fikse, shumë qeveri evropiane sugjerojnë që çdo familje të ketë mjaftueshëm cash për 3 deri në 7 ditë shpenzime bazë. Kjo varet nga madhësia e familjes dhe kostoja mesatare e jetesës në vendin ku ndodheni.
Për shembull:
Një familje e vogël mund të mbajë rreth 200-300 euro.
Një familje më e madhe, që ka fëmijë ose të moshuar në kujdes, mund të ketë nevojë për 500 euro ose më shumë.
Çfarë rrezikojmë nëse nuk kemi para cash?
Në rast të ndërprerjes së sistemit dixhital:
Nuk mund të bëjmë pagesa me kartë.
Bankomatet mund të mos funksionojnë.
Dyqanet mund të mos pranojnë pagesa elektronike.
Në këto kushte, paratë cash janë shpresa e vetme për të siguruar ushqim, ilaçe dhe shërbime bazë.
Raporti i BQE-së është një sinjal paralajmërues që nuk duhet nënvlerësuar. Ndërsa shoqëritë tona bëhen gjithnjë e më të varura nga teknologjia dhe sistemet elektronike të pagesave, rreziku i mbetjes pa qasje në para rritet.
Prandaj, ashtu siç mban një gomë rezervë në makinë edhe pse nuk e përdor çdo ditë, edhe mbajtja e një shume të arsyeshme parash cash në shtëpi është një garanci sigurie për çdo familje. Në kohë të paparashikuara, kjo mund të bëjë diferencën mes stabilitetit dhe kaosit.
