Një studim i ri nga Qendra Euro-Mesdhètare për Ndryshimet Klimatíke ka zbùluar mekanizmin që favorizon përmbýtjet ekstreme në rajonet mesdhètare. Sipas studiuesve, báshkëveprimi mes detit, cíkloneve stacionare dhe relievit malor kríjon një efekt “pa dalje”, që bllokon lagështinë për periudhá të gjata dhe çon në reshje rekord. Kjo ndòdhi në Emilia-Romagna të Italisë në maj të vitit 2023, ku përmbýtjet shkáktuan 17 víktima dhe dème prèj të páktën 8.5 miliardë eùrosh.
Studimi u publíkua në “Scientific Reports” dhe sipas koordínátorit të studimit, Enrico Scoccimárro, tre áktorë krýesorë përcáktuan këtë katastrofë. I pari është një cíklon stacionar në një pozícion të cáktuar mbi Italinë qendrore, i cili gjèneron erëra të vazhdueshme që fryjnë mbi sipërfaqen e detit për një kohë të gjatë mbi Adriatík.
Fáktori i dytë është deti, i përshkùar nga erëra të vazhdueshme, që e ngarkon kolonën e ajrit me lagështi dhe áktori i tretë janë malet Alpet dhe Apeninet, të cilat e bllokuan këtë rrjèdhë të ajrit mbi rajon, dùke kríjuar konvergjèncë dhe reshje të pandërprèra.
Në këto kushte, ajri rimbùshej vazhdimisht me avuj uji, dùke prodhuar shi të dendur për ditë të tëra, një ngjárje që pritet të ndòdhë vetëm një herë në 500 vjet.
Ekspertët párálájmërojnë se ky mekanizèm mùnd të përsëritet edhe në rajone të tjera me kushte të ngjashme orografíke, si brigjet e Shqípërisë, Oksitania, Provenca apo Valencia.
“Këto kushte të veçánta mùnd të ndòdhin në pjesë të tjera të Mesdheut, për shembùll, pranë brigjeve të Shqípërisë, në rastin e cíkloneve stacionare mbi Italinë qendrore, ose edhe në Oksitani dhe Provencë (Francë) ose Valencia ose Katalonja (Spanjë) në rastin e cíkloneve stacionare në pellgun perèndimor të Mesdheut. Në këto rajone, tre áktorët e lártpërmendur mùnd të shfaqen në skenë së báshkù dhe të kríjojnë një spektákël të ngjashëm, të tríshtueshëm”, thotë Scoccimárro.
Ngrohja e shpèjtë e Mesdheut rrit kapacitetin e ajrit për të mbájtur lagështi dhe përforcon rrezíqet nga reshje ekstreme.
Studiuesit propozojnë një párámetër të ri, “qëndrueshmërinë e dendësisë së cíklonit”, për të pèrmírësuar páráshíkimet e këtyre ngjárjeve, të cilat pritet të bèhen më të shpeshta dhe më të dhùnshme në një klimë më të ngrohtë.